Ubezwłasnowolnienie - PRAWNIK KOSZALIN
Ubezwłasnowolnienie to instytucja prawna, która polega na ograniczeniu lub pozbawieniu osoby pełnej zdolności do czynności prawnych ze względu na jej stan zdrowia psychicznego lub inne przesłanki określone w ustawie. Jest to środek ochronny, stosowany w sytuacjach, gdy osoba nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji lub wykonywać czynności prawnych w sposób świadomy i odpowiedzialny. W polskim systemie prawnym ubezwłasnowolnienie dzieli się na dwa rodzaje: całkowite i częściowe. W niniejszym artykule omówimy szczegółowo, na czym polega ubezwłasnowolnienie, jakie są jego przesłanki, procedura, oraz jakie skutki prawne niesie za sobą ten środek.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE – RADCA PRAWNY KOSZALIN
1. Zdolność do czynności prawnych w polskim prawie
Aby zrozumieć istotę ubezwłasnowolnienia, należy najpierw zdefiniować, czym jest zdolność do czynności prawnych. Zdolność ta oznacza możliwość samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań przez osobę fizyczną. W polskim prawie wyróżnia się:
- Pełną zdolność do czynności prawnych: posiadają ją osoby pełnoletnie (ukończyły 18 lat), które nie są ubezwłasnowolnione.
- Ograniczoną zdolność do czynności prawnych: mają ją osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
- Brak zdolności do czynności prawnych: dotyczy osób małoletnich, które nie ukończyły 13 lat oraz osób ubezwłasnowolnionych całkowicie
UBEZWŁASNOWOLNIENIE – RADCA PRAWNY KOSZALIN
- Rodzaje ubezwłasnowolnienia
Polski Kodeks cywilny przewiduje dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia: całkowite i częściowe.
a) Ubezwłasnowolnienie całkowite
Zgodnie z art. 13 Kodeksu cywilnego, ubezwłasnowolnienie całkowite może zostać orzeczone wobec osoby, która:
- Z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii,
- Nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie traci pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że nie może samodzielnie zawierać umów, zarządzać swoim majątkiem, ani podejmować innych decyzji prawnych. W jej imieniu działa opiekun prawny, ustanawiany przez sąd.
b) Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe, określone w art. 16 Kodeksu cywilnego, dotyczy osoby, która:
- Z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii,
- Potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw, ale jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo zachowuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że może samodzielnie zawierać umowy dotyczące drobnych spraw życia codziennego. W pozostałych kwestiach wymaga zgody kuratora, który jest powoływany przez sąd.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE – ADWOKAT KOSZALIN
- Przesłanki ubezwłasnowolnienia
Podstawą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia jest stan zdrowia psychicznego osoby, który uniemożliwia jej samodzielne kierowanie swoim postępowaniem. Do głównych przesłanek należą:
- Choroby psychiczne: np. schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa.
- Niedorozwój umysłowy: różnego stopnia upośledzenia umysłowe, które wpływają na zdolność do samodzielnego funkcjonowania.
- Zaburzenia psychiczne: w tym uzależnienia od alkoholu, narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych, które mają destrukcyjny wpływ na zdolność do świadomego podejmowania decyzji.
Ubezwłasnowolnienie może być również orzeczone, gdy osoba starsza, ze względu na wiek i związane z nim choroby (np. demencję), nie jest w stanie samodzielnie zarządzać swoimi sprawami.
- Procedura ubezwłasnowolnienia
Procedura ubezwłasnowolnienia jest prowadzona przez sąd okręgowy, w którego okręgu osoba, której dotyczy wniosek, ma miejsce zamieszkania. Postępowanie w sprawie ubezwłasnowolnienia może zostać zainicjowane przez:
- Małżonka osoby, której dotyczy wniosek.
- Krewnych w linii prostej (rodzice, dzieci, dziadkowie).
- Rodzeństwo.
- Przedstawiciela ustawowego osoby, której dotyczy wniosek.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie musi zawierać szczegółowe uzasadnienie, w tym wskazanie przesłanek zdrowotnych, które uzasadniają potrzebę ubezwłasnowolnienia. Do wniosku należy dołączyć odpowiednią dokumentację medyczną.
Sąd w toku postępowania powołuje biegłych psychiatrów lub psychologów, którzy przeprowadzają badanie osoby, której dotyczy wniosek, i wydają opinię na temat jej stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do samodzielnego kierowania swoimi sprawami.
- Skutki ubezwłasnowolnienia
Orzeczenie ubezwłasnowolnienia wiąże się z istotnymi skutkami prawnymi, zarówno dla osoby ubezwłasnowolnionej, jak i dla jej najbliższych.
a) Ubezwłasnowolnienie całkowite
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie traci pełną zdolność do czynności prawnych. W jej imieniu działa opiekun prawny, który jest zobowiązany do zarządzania majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej, reprezentowania jej w sprawach urzędowych oraz dbania o jej interesy.
b) Ubezwłasnowolnienie częściowe
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo zachowuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że może samodzielnie zawierać umowy dotyczące drobnych spraw życia codziennego, takich jak zakupy czy korzystanie z usług. Jednak w przypadku ważniejszych decyzji, takich jak sprzedaż nieruchomości, konieczna jest zgoda kuratora.
- Zmiana lub uchylenie ubezwłasnowolnienia
Stan zdrowia osoby ubezwłasnowolnionej może ulec zmianie, co może prowadzić do konieczności zmiany zakresu ubezwłasnowolnienia lub jego uchylenia. W takim przypadku można złożyć wniosek do sądu o zmianę lub uchylenie ubezwłasnowolnienia. Wniosek taki mogą złożyć te same osoby, które są uprawnione do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie, a także sam ubezwłasnowolniony.
Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w tym po uzyskaniu opinii biegłych, może orzec o uchyleniu ubezwłasnowolnienia, zmianie jego zakresu (np. z całkowitego na częściowe) lub pozostawieniu go w niezmienionej formie.
- Rola prawnika w sprawach o ubezwłasnowolnienie
Postępowania o ubezwłasnowolnienie są zazwyczaj skomplikowane i wymagają gruntownej wiedzy prawnej oraz znajomości procedur sądowych. Rola prawnika w takich sprawach jest niezwykle ważna – zarówno dla osoby, która składa wniosek o ubezwłasnowolnienie, jak i dla samej osoby ubezwłasnowolnianej, która ma prawo do obrony swoich interesów.
